Sobór pw. św. Aleksandra Newskiego zbudowany przez Rosjan na Placu Saskim był potężną budowlą. Budowaną długo, z kosztownych materiałów i przy udziale uznanych akademickich artystów rosyjskich. Dlatego też materiały pochodzące z rozbiórki przedstawiały sporą wartość.
Wartość artystyczną miały mozaiki, które przekazano do Muzeum Narodowego, a po latach - do cerkwi św. Marii Magdaleny na Pradze. Fragmenty kompozycji mozaikowych umieszczono także w kościele pw. Najświętszego Zbawiciela oraz w cerkwi Baranowiczach, na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, w kościele św. Piotra i św. Pawła w Pyrach, cerkwi pod wezwaniem świętych Borysa i Gleba w Grodnie.
Wartość materialną przedstawiał także kosztowny i solidny budulec, z którego sobór wzniesiono. Pozyskane w trakcie rozbiórki materiały podzielono na część miejską i państwową.
Ogółem z rozbiórki miasto otrzymało ok. 38 000 m 3 gruzu, z czego wykonano:
82 000 m 2 jezdni, m.in. na przedmieściach Woli, Sielcach, Saskiej Kępie, Mokotowie (np. ulice Dworska, Płocka, Jana Kazimierza, Piaseczyńska, Wiktorska, Racławicka, Elsterska, Potocka, Szlachecka, szosa na Siekierkach), na placu Dąbrowskiego, „czerwona” droga ciągnąca się od ronda przy Al. Poniatowskiego i Zielenieckiej do Grochowskiej – w sumie ok. 60 km ulic;
35 000 m 2 chodników, m.in. na ulicy Wolskiej, a także na Tatarskiej, Sieradzkiej, Magnuszewskiej, Czerskiej, Sukcesorskiej, Polkowskiej, na Rynku Starego Miasta, gdzie ułożono płyty „koloru ceglastego”;
47 500 m 2 alei i ścieżek w parkach miejskich: w Ogrodzie Saskim – 3 km, w parku Ujazdowskim - 1,5 km, w parkach Skaryszewskim i Traugutta;
1800 m 3 użyto na obsypywanie filarów mostowych;
3000 m 3 przyznano różnym instytucjom państwowym i społecznym.
Gruzu użyto także przy pracach terenowych związanych z wystawieniem pomnika Chopina, a także do umocnienia brzegów Wisły.
Miasto pozyskało także 600 m 3 granitu, 200 m 3 piaskowca białego, 2 portale z marmuru białego, 200 m 3 kamienia polnego, dużą liczbę białej licówki, dachówkę cementową. Natomiast państwu przypadło 160 m 3 granitu, 156 m.b. stopni z piaskowca, 10 m 2 płyt i 11,5 m 3 z piaskowca, 300 sztuk granitu polerowanego, 227 sztuk marmuru białego i czerwonego z chóru, 150 sztuk labradorytu.
Część materiałów pochodzących z rozbiórki sprzedano. W sierpniu 1928 r. w prasie ukazało się ogłoszenie Państwowego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych o sprzedaży kolumn i stopni granitowych oraz portali z marmuru, a z kolei w 1934 r. ukazało się ogłoszenie o sprzedaży „domu komfortowego solidnie zbudowanego” z cegły prasowanej, pochodzącej z soboru.
Do czego jeszcze wykorzystano pozyskany budulec?
Sześć jaspisowych kolumn z soboru wsparło baldachim ponad wejściem do wawelskiej krypty, w której złożono sarkofag Marszałka Piłsudskiego.
Z fińskiego granitu wykonano cokoły pomnika Jana Kilińskiego i Wojciecha Bogusławskiego.
Granit został także wykorzystany na płytę nagrobną Stefana Żeromskiego (który – o ironio – był przeciwnikiem rozbiórki soboru), cokół pomnika Mikołaja Kopernika, a także pomnika Romualda Traugutta w Ciechocinku, rzeźby „Zdrój” w Parku Skaryszewskim. Planowano także wykorzystanie granitu na budowę pomnika Marszałka J. Piłsudskiego.
Z piaskowca wykonano podstawę pomnika Syrenki po przeniesieniu jej z Rynku Starego Miasta na Solec.
Stopnie z czerwonego granitu posłużyły do budowy schodów prowadzących do głównego wejścia gmachu Państwowego Instytutu Geologicznego (od strony ul. Batorego).
Z marmuru, który pierwotnie został użyty do budowy kościoła Matki Boskiej Częstochowskiej przy ulicy Łazienkowskiej (zniszczonego w 1944 r.), wykonano elementy ołtarzy, ambony oraz kolumny kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Pyrach.
Z płyt granitowych wybudowano szeroką aleję łączącą bramę wjazdową z głównym wejściem do budynku Pałacu Paca przy Miodowej.
Granitowe bloki wykorzystano jako schody kościoła w Podkowie Leśnej.
Kolumny pochodzące z rozebranego soboru umieszczono między ikonami w ikonostasie kaplicy w cerkwi św. Marii Magdaleny na Pradze.
Wykonany z białego marmuru fragment dekoracyjnego fryzu obiegającego elewację świątyni, pochodzący z placu budowy kościoła św. Stanisława Kostki, został włączony do zbiorów Muzeum Warszawy.
Z białej cegły wykonano przejścia dla pieszych w Al. Ujazdowskich (wtłaczając cegłę w bruk drewniany).
Nie ulega wątpliwości, że część materiałów z rozbiórki po prostu rozkradziono. W latach 1934/35 prasa opisywała proces wytoczony Piotrowi Gule, byłemu sierżantowi, który był odpowiedzialny za wywożenie gruzów z rozbiórki. W trakcie procesu, dotyczącego oszustwa przy sprzedaży działki i domu, wyszło na jaw, że Guła zamiast wywozić gruz nad Wisłę, gromadził całe cegły na swoim placyku przy ul. Zaliwskiego 25. Część z nich sprzedał, a za uzyskane pieniądze nabył plac w pobliżu Belwederu, natomiast z pozostałych wybudował jednopiętrowy dom (w innym artykule pisano, że wybudował aż trzy domy).
.png) |
| Ekspress Poranny 1926 |
Komentarze
Prześlij komentarz